۹ مدل بهترین بخاری بدون دودکش برای خانه و محل کار
با نزدیک شدن فصل سرما، انتخاب یک سیستم گرمایشی مناسب به یکی از دغدغه های اصلی خانواده ها و صاحبان کسب و کار تبدیل می شود. در این میان، بهترین بخاری های بدون دودکش به دلیل سهولت نصب، قابلیت جابجایی و کارایی بالا، محبوبیت روزافزونی پیدا کرده اند. اما انتخاب بهترین بخاری بدون دودکش برای خانه یا محل کار می تواند چالش برانگیز باشد.
در این راهنمای جامع، قصد داریم شما را با ویژگی های بهترین بخاری های بدون دودکش موجود در بازار آشنا کنیم. چه به دنبال گرم کردن فضای نشیمن خانه باشید و چه نیاز به تأمین گرمای مغازه یا دفتر کار خود را داشته باشید، این مقاله به شما کمک خواهد کرد تا انتخابی آگاهانه و متناسب با نیازهایتان داشته باشید.
چرا بخاری بدون دودکش؟
بخاری های بدون دودکش مزایای متعددی نسبت به انواع سنتی دارند:
- نصب آسان و بدون نیاز به تغییرات ساختمانی
- قابلیت جابجایی و استفاده در مکان های مختلف
- کارایی بالا و مصرف انرژی بهینه
- طراحی های مدرن و زیبا متناسب با دکوراسیون داخلی
با این حال، انتخاب مدل مناسب نیازمند توجه به فاکتورهای مختلفی از جمله اندازه فضا، میزان مصرف انرژی، ویژگی های ایمنی و البته بودجه شماست.
در ادامه این مقاله، ضمن معرفی بهترین بخاری های بدون دودکش برای خانه و محل کار، نکات مهم در انتخاب و خرید این محصولات را بررسی خواهیم کرد. همچنین به سؤالات متداول شما در این زمینه پاسخ خواهیم داد تا بتوانید با اطمینان خاطر، مناسب ترین بخاری را برای نیازهای خود انتخاب کنید.
مزایا و معایب بخاری های بدون دودکش
مزایا بخاری بدون دودکش:
- حجم کم و اشغال فضای کمتر نسبت به بخاری های دودکش دار
- نصب آسان تر و قابلیت جابجایی راحت تر
- هزینه و مصرف سوخت کمتر نسبت به انواع دودکش دار
- عدم نشت هوای گرم و پخش تمام گرما در محیط
- امکان نصب روی دیوار در اکثر مدل ها
- مناسب برای مکان هایی که امکان نصب دودکش ندارند
- راندمان حرارتی بالا (معمولاً بیش از ۹۰ درصد)
- ایجاد گرمای یکنواخت در محیط
- قیمت مناسب تر نسبت به بخاری های دودکش دار
معایب بخاری بدون دودکش:
- افزایش رطوبت محیط که ممکن است به وسایل آسیب برساند
- افزایش سطح دی اکسید کربن که می تواند باعث تحریک چشم و احساس خواب آلودگی شود
- تولید گازهای سمی مانند مونوکسید کربن و دی اکسید نیتروژن در صورت استفاده در مکان های بسته
- نامناسب برای استفاده در فضاهای کاملاً بسته مانند اتاق خواب، حمام یا فضاهای بدون تهویه
- نیاز به تهویه مناسب و جریان هوا در محیط استفاده
- احتمال ایجاد مشکلات تنفسی برای افراد حساس یا مبتلا به آلرژی در صورت استفاده طولانی مدت
- محدودیت در استفاده برای فضاهای بزرگ
- نیاز به بررسی و سرویس منظم برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم های ایمنی
بهترین مارک بخاری بدون دودکش برای خانه
بهترین مارک های بخاری بدون دودکش برای خانه در بازار عبارت اند از : جنرال افروز ؛ توان ؛ شایسته ؛ سپهر الکتریک و سایوا گستر.
بهترین بخاری های بدون دودکش برای خانه و محل کار
۱. بخاری گازی جنرال افروز مدل F4200 بدون دودکش
بخاری گازی جنرال افروز مدل F4200 یکی از محصولات با کیفیت و دارای استاندارد ملی است. این بخاری با ظرفیت گرمایی ۴۲۰۰ کیلوکالری، گزینه ای مناسب برای فضاهای متوسط است. مجهز به سیستم کنترل اکسیژن (ODS) و گاورنر تثبیت کننده فشار گاز ورودی، این بخاری امنیت بالایی را برای کاربران فراهم می کند. قابلیت نصب روی دیوار یا استفاده به صورت ایستاده، انعطاف پذیری بالایی به این محصول بخشیده است.
مزایا:
- مجهز به سیستم کنترل اکسیژن (ODS)
- قابلیت نصب روی دیوار و زمین
- دارای جرقه زن برای روشن شدن آسان
- کنترل حرارت از کم تا زیاد
معایب:
- مصرف انرژی نسبتاً بالا (رده انرژی B)
- محدودیت استفاده در فضاهای کاملاً بسته
مشاهده قیمت و نظرات در دیجی کالا
۲. بخاری جنرال افروز مدل بدون دودکش
این مدل از بخاری های جنرال افروز با ظرفیت گرمایی ۷۰۰۰ کیلوکالری، برای فضاهای بزرگ تر طراحی شده است. با بهره گیری از تکنولوژی پیشرفته سوخت و بهینه سازی انرژی، این بخاری راندمان حرارتی بالایی دارد. سیستم شیر کنترل تمام اتوماتیک آن، استفاده از بخاری را آسان تر کرده است.
مزایا:
- ظرفیت گرمایی بالا (۷۰۰۰ کیلوکالری)
- سیستم شیر کنترل تمام اتوماتیک
- مجهز به سیستم خاموشی خودکار
- قابلیت نصب به صورت دیواری، زمینی و رومیزی
معایب:
- وزن نسبتاً زیاد (۶۰۰۰ گرم)
- مناسب نبودن برای فضاهای کوچک
مشاهده قیمت و نظرات در دیجی کالا
۳. بخاری گازی جنرال مدل بدون دودکش
بخاری گازی جنرال مدل بدون دودکش با ظرفیت گرمایی ۷۰۰۰ کیلوکالری، محصولی قدرتمند و کارآمد است. این بخاری با بازده حرارتی ۹۰.۴ درصد، تقریباً تمام سوخت مصرفی را به گرما تبدیل می کند. مجهز به سیستم کنترل اکسیژن محیط (ODS)، این بخاری ایمنی بالایی را برای کاربران فراهم می کند.
مزایا:
- بازده حرارتی بالا (۹۰.۴ درصد)
- مجهز به سیستم کنترل اکسیژن محیط (ODS)
- قابلیت نصب روی دیوار و استفاده روی زمین
- طراحی زیبا و مدرن
معایب:
- قیمت نسبتاً بالا
- نیاز به فضای کافی برای استفاده بهینه
مشاهده قیمت و نظرات در دیجی کالا
۴. بخاری گازی توان مدل بدون دودکش طرح تابشی
بخاری گازی توان مدل بدون دودکش طرح تابشی با ظرفیت گرمایی ۴۴۲۰ کیلوکالری، گزینه ای مناسب برای فضاهای متوسط است. این بخاری با طراحی منحصر به فرد تابشی، گرما را به صورت یکنواخت در محیط پخش می کند. قابلیت استفاده با گاز شهری و گاز مایع، انعطاف پذیری بالایی به این محصول بخشیده است.
مزایا:
- طراحی تابشی برای پخش یکنواخت گرما
- قابلیت استفاده با گاز شهری و گاز مایع
- مجهز به سیستم قفل ایمنی
- حجم کم و قابلیت جابجایی آسان
معایب:
- رده مصرف انرژی E (مصرف انرژی بالا)
- محدودیت در گرمایش فضاهای بزرگ
مشاهده قیمت و نظرات در دیجی کالا
۵. بخاری گازی جنرال افروز مدل بدون دودکش
این مدل از بخاری های جنرال افروز با ظرفیت گرمایی ۴۲۰۰ کیلوکالری، برای فضاهای متوسط طراحی شده است. مجهز به سیستم کنترل اکسیژن (ODS) و جرقه زن، این بخاری امنیت و سهولت استفاده را برای کاربران فراهم می کند. سیستم شیر کنترل نیمه اتوماتیک آن، امکان تنظیم دقیق دما را می دهد.
مزایا:
- مجهز به سیستم کنترل اکسیژن (ODS)
- دارای جرقه زن برای روشن شدن آسان
- قابلیت نصب روی دیوار و استفاده روی زمین
- طراحی کم حجم و سبک
معایب:
- ظرفیت گرمایی محدود برای فضاهای بزرگ
- نیاز به مراقبت و نگهداری منظم
مشاهده قیمت و نظرات در دیجی کالا
۶. بخاری گازی شایسته مدل هوشمند بدون دودکش
بخاری گازی شایسته مدل هوشمند بدون دودکش با ظرفیت گرمایی ۳.۹۹ کیلووات، گزینه ای مناسب برای فضاهای کوچک تا متوسط است. این بخاری با قابلیت تنظیم دما و سیستم قطع خودکار، امنیت و راحتی بالایی را برای کاربران فراهم می کند. طراحی زیبا و مدرن آن، این بخاری را به یک المان دکوراتیو در فضا تبدیل می کند.
مزایا:
- قابلیت تنظیم دما
- مجهز به سیستم قطع خودکار
- طراحی زیبا و مدرن
- ابعاد مناسب برای فضاهای محدود
معایب:
- ظرفیت گرمایی محدود برای فضاهای بزرگ
- نیاز به تهویه مناسب در محل استفاده
مشاهده قیمت و نظرات در دیجی کالا
۷. بخاری گازی سایوا گستر مدل بدون دودکش شقایق
بخاری گازی سایوا گستر مدل شقایق با ظرفیت گرمایی ۵۰۰۰ کیلوکالری، گزینه ای قدرتمند برای فضاهای متوسط تا بزرگ است. این بخاری با راندمان ۹۹ درصدی، بهره وری بالایی در مصرف سوخت دارد. مجهز به سیستم ایمنی کنترل اکسیژن محیط، این بخاری در صورت افت اکسیژن به زیر ۱۸ درصد، به طور خودکار خاموش می شود.
مزایا:
- راندمان بالای ۹۹ درصد
- مجهز به سیستم ایمنی کنترل اکسیژن محیط
- قابلیت نصب روی دیوار و استفاده روی زمین
- طراحی زیبا با رنگ بندی متنوع
معایب:
- وزن نسبتاً زیاد (۱۰.۵ کیلوگرم)
- نیاز به فضای کافی برای استفاده بهینه
مشاهده قیمت و نظرات در دیجی کالا
۸. بخاری گاز سوز بدون دودکش سپهر الکتریک مدل SE5000C
بخاری گاز سوز سپهر الکتریک مدل SE5000C با ظرفیت گرمایی ۵۳۰۰ کیلوکالری، محصولی قدرتمند و کارآمد است. این بخاری با رده مصرف انرژی A، بهره وری بالایی در مصرف سوخت دارد. مجهز به سیستم کنترل کمبود اکسیژن ODS، این بخاری ایمنی بالایی را برای کاربران فراهم می کند.
مزایا:
- رده مصرف انرژی A
- مجهز به سیستم کنترل کمبود اکسیژن ODS
- قابلیت تنظیم حرارت خروجی در ۳ مرحله
- طراحی زیبا و مدرن
معایب:
- قیمت نسبتاً بالا
- نیاز به فضای کافی برای استفاده بهینه
مشاهده قیمت و نظرات در دیجی کالا
۹. بخاری گازی شایسته مدل بدون دودکش JK400
بخاری گازی شایسته مدل JK400 با طراحی کم حجم و سبک، گزینه ای مناسب برای فضاهای کوچک تا متوسط است. این بخاری با قابلیت نصب روی دیوار یا استفاده به صورت ایستاده، انعطاف پذیری بالایی دارد. مجهز به سیستم ایمنی و ترموکوپل، این بخاری امنیت مناسبی را برای کاربران فراهم می کند.
مزایا:
- طراحی کم حجم و سبک
- قابلیت نصب روی دیوار و استفاده روی زمین
- مجهز به سیستم ایمنی و ترموکوپل
- قیمت مناسب
معایب:
- ظرفیت گرمایی محدود برای فضاهای بزرگ
- نیاز به تهویه مناسب در محل استفاده
مشاهده قیمت و نظرات در دیجی کالا
انتخاب بهترین بخاری گازی بدون دودکش به نیازهای شما، اندازه فضای مورد نظر و بودجه تان بستگی دارد. هر یک از این ۹ مدل، ویژگی های منحصر به فردی دارند که می توانند پاسخگوی نیازهای متفاوت باشند. توجه به نکات ایمنی و استفاده صحیح از این بخاری ها بسیار مهم است. همیشه از تهویه مناسب در محل استفاده اطمینان حاصل کنید و از استفاده طولانی مدت در فضاهای کاملاً بسته خودداری نمایید.
چرا استفاده از بخاری بدون دودکش در اتاق خواب توصیه نمی شود؟
استفاده از بخاری بدون دودکش در اتاق خواب به دلایل زیر خطرناک و غیرقابل توصیه است:
تولید گازهای سمی:
- بخاری های بدون دودکش گازهایی مانند مونوکسید کربن و دی اکسید نیتروژن تولید می کنند.
- در فضای بسته اتاق خواب، این گازها می توانند به سرعت تجمع یافته و خطرناک شوند.
کاهش اکسیژن محیط:
- این بخاری ها برای سوختن، اکسیژن محیط را مصرف می کنند.
- در اتاق خواب بسته، این امر می تواند منجر به کاهش خطرناک سطح اکسیژن شود.
افزایش رطوبت:
- بخاری های بدون دودکش باعث افزایش رطوبت محیط می شوند.
- رطوبت بالا در اتاق خواب می تواند منجر به رشد قارچ و کپک شود.
خطر آتش سوزی:
- در صورت نزدیکی به مواد قابل اشتعال (مانند پرده یا ملحفه)، خطر آتش سوزی وجود دارد.
اختلال در خواب:
- گازهای تولید شده می توانند باعث سردرد، سرگیجه و اختلال در خواب شوند.
عدم تهویه کافی:
- اتاق خواب معمولاً فضایی بسته است و تهویه مناسبی ندارد.
- این امر خطرات ناشی از استفاده از بخاری بدون دودکش را تشدید می کند.
خطر مسمومیت در خواب:
- در صورت نقص فنی بخاری، خطر مسمومیت با گاز مونوکسید کربن در حین خواب وجود دارد.
جایگزین های ایمن برای گرم کردن اتاق خواب:
- استفاده از بخاری برقی ایمن و استاندارد
- نصب سیستم گرمایش مرکزی
- استفاده از پتوهای برقی یا تشک های گرم کننده
- بهبود عایق بندی اتاق برای حفظ گرما
- استفاده از بخاری های رادیاتوری پر از روغن
توجه: همیشه از وسایل گرمایشی استاندارد و دارای تأییدیه ایمنی استفاده کنید و دستورالعمل های سازنده را رعایت نمایید.
نکات مهم در انتخاب بخاری بدون دودکش
هنگام خرید بخاری بدون دودکش، توجه به نکات زیر می تواند به شما در انتخاب بهترین گزینه کمک کند:
۱. سیستم های ایمنی
- سنسور کنترل اکسیژن (ODS): اطمینان حاصل کنید که بخاری مجهز به سیستم ODS است. این سیستم در صورت کاهش سطح اکسیژن محیط، بخاری را خاموش می کند.
- ترموکوپل: این قطعه ایمنی باعث قطع جریان گاز در صورت خاموش شدن شعله می شود.
- سیستم قطع خودکار: در صورت افتادن یا کج شدن بخاری، این سیستم جریان گاز را قطع می کند.
۲. ظرفیت گرمایی
- متناسب با اندازه فضای مورد نظر، ظرفیت گرمایی مناسب را انتخاب کنید.
- معمولاً برای هر ۱۰ متر مربع، حدود ۱۰۰۰ کیلوکالری ظرفیت گرمایی نیاز است.
۳. مصرف انرژی
- به رده مصرف انرژی بخاری توجه کنید. بخاری های با رده A یا B مصرف بهینه تری دارند.
- راندمان حرارتی بالا (بیش از ۹۰%) نشان دهنده کارایی خوب بخاری است.
۴. قابلیت تنظیم دما
- امکان تنظیم دما در چند سطح مختلف، به شما اجازه می دهد گرمای مطلوب را تنظیم کنید.
- برخی مدل ها دارای ترموستات هستند که دما را به صورت خودکار تنظیم می کنند.
۵. نوع نصب
- بررسی کنید که آیا بخاری قابلیت نصب روی دیوار را دارد یا فقط به صورت ایستاده قابل استفاده است.
- بخاری های قابل نصب روی دیوار فضای کمتری اشغال می کنند.
۶. وزن و قابلیت جابجایی
- اگر قصد جابجایی مکرر بخاری را دارید، مدل های سبک تر را انتخاب کنید.
- بررسی کنید که آیا بخاری دارای دستگیره یا چرخ برای جابجایی آسان است.
۷. نوع سوخت
- اکثر بخاری های بدون دودکش با گاز شهری کار می کنند.
- برخی مدل ها قابلیت استفاده از گاز مایع (LPG) را نیز دارند.
۸. طراحی و ظاهر
- بخاری را انتخاب کنید که با دکوراسیون منزل یا محل کار شما هماهنگی داشته باشد.
- برخی مدل ها دارای طراحی مدرن و زیبا هستند که می توانند به عنوان یک عنصر دکوراتیو نیز عمل کنند.
۹. گارانتی و خدمات پس از فروش
- به مدت زمان گارانتی و شرایط آن توجه کنید.
- بررسی کنید که آیا شرکت سازنده خدمات پس از فروش مناسبی ارائه می دهد.
۱۰. قیمت
- بودجه خود را در نظر بگیرید، اما صرفاً بر اساس قیمت تصمیم گیری نکنید.
- گاهی پرداخت هزینه بیشتر برای یک مدل با کیفیت تر و ایمن تر، در درازمدت به صرفه تر است.
نکته مهم:
همیشه به یاد داشته باشید که بخاری های بدون دودکش برای استفاده در فضاهای با تهویه مناسب طراحی شده اند. از استفاده طولانی مدت در فضاهای کاملاً بسته مانند اتاق خواب خودداری کنید.
سوالات متداول
۱. آیا بخاری بدون دودکش امن است؟
بله، بخاری های بدون دودکش با رعایت نکات ایمنی، امن هستند. این بخاری ها معمولاً مجهز به سیستم های ایمنی مانند ODS (سنسور کنترل اکسیژن) و ترموکوپل هستند. با این حال، استفاده از آنها در فضاهای با تهویه مناسب توصیه می شود و نباید در اتاق های کاملاً بسته یا اتاق خواب استفاده شوند.
۲. چگونه می توان ظرفیت مناسب بخاری را محاسبه کرد؟
برای محاسبه ظرفیت مناسب، معمولاً به ازای هر ۱۰ متر مربع فضا، حدود ۱۰۰۰ کیلوکالری ظرفیت گرمایی نیاز است. برای مثال، برای یک اتاق ۳۰ متری، بخاری با ظرفیت حدود ۳۰۰۰ کیلوکالری مناسب است. البته عوامل دیگری مانند ارتفاع سقف و عایق بندی نیز در این محاسبه تأثیرگذارند.
۳. آیا بخاری بدون دودکش برای استفاده طولانی مدت مناسب است؟
بخاری های بدون دودکش برای استفاده متناوب و در فضاهای با تهویه مناسب طراحی شده اند. استفاده طولانی مدت در فضاهای بسته می تواند باعث کاهش اکسیژن و تجمع رطوبت شود. برای استفاده طولانی مدت، بهتر است از سیستم های گرمایشی مرکزی یا بخاری های دودکش دار استفاده کنید.
۴. تفاوت بخاری بدون دودکش با بخاری های معمولی چیست؟
تفاوت اصلی در نحوه خروج گازهای حاصل از احتراق است. بخاری های معمولی از دودکش برای خروج این گازها استفاده می کنند، در حالی که بخاری های بدون دودکش این گازها را در محیط آزاد می کنند. بخاری های بدون دودکش معمولاً سبک تر، قابل حمل تر و نصب آسان تری دارند، اما نیاز به تهویه مناسب دارند.
۵. چگونه می توان مصرف سوخت بخاری بدون دودکش را کاهش داد؟
برای کاهش مصرف سوخت:
- از بخاری با ظرفیت مناسب برای فضای مورد نظر استفاده کنید.
- دما را در سطح مناسب تنظیم کنید و از گرم کردن بیش از حد خودداری کنید.
- عایق بندی فضا را بهبود بخشید تا گرما حفظ شود.
- از بخاری های با رده انرژی بالا (A یا B) استفاده کنید.
- بخاری را به طور منظم سرویس و تمیز کنید تا کارایی آن حفظ شود.
۶. آیا می توان از بخاری بدون دودکش در مغازه یا دفتر کار استفاده کرد؟
بله، بخاری های بدون دودکش برای استفاده در مغازه ها و دفاتر کار که معمولاً دارای تهویه مناسب و رفت و آمد بیشتری هستند، مناسب هستند. اما حتماً باید از تهویه کافی اطمینان حاصل کرد و قوانین ایمنی محل کار را رعایت نمود.
۷. آیا بخاری بدون دودکش نیاز به سرویس و نگهداری دارد؟
بله، سرویس و نگهداری منظم برای حفظ کارایی و ایمنی بخاری ضروری است. توصیه می شود سالانه یک بار توسط متخصص سرویس شود. همچنین، تمیز کردن منظم و بررسی اتصالات گاز نیز مهم است.
۸. آیا می توان بخاری بدون دودکش را با کپسول گاز استفاده کرد؟
بعضی از مدل های بخاری بدون دودکش قابلیت استفاده با کپسول گاز (LPG) را دارند. اما باید دقت کرد که بخاری مناسب برای نوع گاز مورد استفاده (شهری یا کپسولی) تنظیم شده باشد. تبدیل بخاری از یک نوع گاز به نوع دیگر باید توسط متخصص انجام شود.
۹. چرا بعضی از بخاری های بدون دودکش بو می دهند؟
بوی ناخوشایند معمولاً نشان دهنده مشکل در احتراق یا نشت گاز است. دلایل احتمالی شامل:
- تنظیم نبودن صحیح شعله
- کثیف بودن مشعل
- تهویه نامناسب محیط
- نشت گاز
در صورت استشمام بوی گاز، فوراً بخاری را خاموش کرده و با متخصص تماس بگیرید.
۱۰. آیا استفاده از بخاری بدون دودکش می تواند باعث سردرد شود؟
بله، در صورت استفاده نادرست یا در محیط های با تهویه نامناسب، بخاری بدون دودکش می تواند باعث سردرد شود. این معمولاً به دلیل کاهش اکسیژن یا افزایش سطح مونوکسید کربن در محیط است. برای جلوگیری از این مشکل، همیشه از تهویه مناسب اطمینان حاصل کنید و از استفاده طولانی مدت در فضاهای بسته خودداری کنید.
بهترین مارک بخاری گازی ایرانی کم مصرف
سخن پایانی
در این مقاله جامع، ما به بررسی بهترین بخاری های بدون دودکش برای خانه و محل کار پرداختیم. همانطور که دیدیم، این نوع بخاری ها با مزایایی چون نصب آسان، قابلیت جابجایی و کارایی بالا، گزینه ای جذاب برای بسیاری از افراد هستند. اما انتخاب مدل مناسب نیازمند توجه به چندین فاکتور کلیدی است:
- ایمنی: اطمینان از وجود سیستم های ایمنی مانند ODS و ترموکوپل
- ظرفیت گرمایی: متناسب با اندازه فضای مورد نظر
- مصرف انرژی: توجه به رده انرژی و راندمان حرارتی
- قابلیت های اضافی: مانند تنظیم دما و قابلیت نصب روی دیوار
- برند و گارانتی: انتخاب از میان برندهای معتبر با خدمات پس از فروش مناسب
به یاد داشته باشید که علیرغم مزایای زیاد، بخاری های بدون دودکش محدودیت هایی نیز دارند. استفاده از آنها در فضاهای کاملاً بسته یا به مدت طولانی توصیه نمی شود و همیشه باید از تهویه مناسب محیط اطمینان حاصل کرد.
در نهایت، انتخاب بهترین بخاری بدون دودکش می تواند تاثیر قابل توجهی بر راحتی و آسایش شما در فصول سرد داشته باشد. با در نظر گرفتن نکات ارائه شده در این مقاله و ارزیابی دقیق نیازهای خود، می توانید انتخابی هوشمندانه داشته باشید. به یاد داشته باشید که ایمنی و کارایی باید در اولویت باشند. با انتخاب درست، می توانید از گرمایی مطبوع و ایمن در خانه یا محل کار خود لذت ببرید.